هر شرکتی در انتهای هر فصل ملزم به ارائهی صورتهای مالی خود است که به آن صورتهای مالی 3ماهه، 6ماهه، 9ماهه و 12ماهه گفته میشود. یکی از صورتهای اساسی که در صورتهای مالی وجود دارد، صورت سود و زیان است که به آن صورت درآمدها نیز گفته میشود. در صورت سود و زیان درآمدها، هزینهها و سودهای شرکت را میتوان مشاهده کرد. یکی از اقلامی که در صورت سود و زیان وجود دارد، سود خالص هر سهم یا EPS است. اما در مقابل واژه DPS نیز زیاد به گوش شنیده میشود. مفهوم این واژه چیست؟ یا بهتر است بگوییم تفاوت DPS و EPS در بورس چیست؟ در ادامه با پاداش سرمایه همراه باشید.
EPS چیست؟
اگر اهل سرمایهگذاری در بورس باشید، حتماً بارها واژههای EPS و DPS را در صورتهای مالی یا گزارشهای شرکتها دیدهاید. این دو شاخص از مهمترین مفاهیمی هستند که تحلیلگران و سهامداران برای ارزیابی عملکرد شرکتها از آن استفاده میکنند. EPS (سود هر سهم) به زبان ساده نشان میدهد هر سهم شرکت در یک دوره مالی چقدر سود ساخته است، در حالی که DPS (سود تقسیمی هر سهم) میزان سودی است که شرکت تصمیم میگیرد بین سهامداران توزیع کند. شناخت تفاوت میان EPS و DPS به سرمایهگذاران کمک میکند تا درک درستی از توان سودآوری، سیاست تقسیم سود و چشمانداز رشد شرکت داشته باشند. در واقع، هرچه درک شما از این دو مفهوم دقیقتر باشد، تصمیمهای سرمایهگذاریتان منطقیتر و مبتنی بر تحلیل واقعی خواهد بود.
یکی از مهمترین شاخصهایی که سرمایهگذاران برای ارزیابی عملکرد مالی شرکتها در بورس به آن توجه میکنند، EPS یا سود هر سهم (Earning Per Share) است. برای درک مفهوم EPS ابتدا باید بدانیم شرکتها چگونه به سود یا زیان میرسند.
هر شرکت در دورههای مالی مشخص دارای درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی است. درآمد عملیاتی حاصل از فعالیت اصلی شرکت میباشد؛ برای مثال، در یک شرکت خودروسازی، فروش خودرو مهمترین منبع درآمد عملیاتی است. در مقابل، درآمدهای غیرعملیاتی شامل فعالیتهای فرعی مانند فروش ضایعات یا سرمایهگذاریهای جانبی میشود.
اما در کنار درآمدها، شرکتها با انواع هزینهها نیز روبهرو هستند. این هزینهها شامل بهای تمامشده کالای فروشرفته (مانند مواد اولیه، دستمزد مستقیم و سربار تولید)، هزینههای عملیاتی (فروش، اداری و عمومی)، هزینههای غیرعملیاتی (مثل استهلاک)، هزینه مالی (بهره تسهیلات بانکی) و مالیات بر درآمد است.
زمانی که تمام این هزینهها از کل درآمدهای شرکت کسر میشود، سود خالص شرکت یا همان E (Earning) بهدست میآید. سپس با تقسیم سود خالص بر تعداد کل سهام شرکت، شاخص مهم EPS یا سود هر سهم محاسبه میشود. بهعبارتی:
برای مثال، در صورت سود و زیان ۱۲ ماهه شرکت خودروسازی خزامیا، سود خالص سال ۱۴۰۰ برابر با 163,280,500,000 تومان بوده. با تقسیم این عدد بر 5,529,892,000 سهم، عدد 5.29 تومان سود هر سهم (EPS) به دست آمده است. بنابراین، EPS بیانگر آن است که هر سهم از سهام شرکت در پایان دوره مالی، چه مقدار سود برای سهامدار ایجاد کرده است. این عدد نهتنها شاخصی کلیدی برای تحلیل بنیادی سهام است، بلکه مبنای تصمیمگیری مدیران برای تعیین DPS یا سود تقسیمی هر سهم نیز به شمار میرود.
انواع EPS و کاربرد هرکدام در تحلیل سهام
سرمایهگذاران حرفهای و تحلیلگران بازار سرمایه برای ارزیابی وضعیت سودآوری شرکتها، تنها به عدد سادهی EPS بسنده نمیکنند؛ بلکه آن را در سه حالت مختلف یعنی گذشته، حال و آینده بررسی میکنند. بهطورکلی، EPS یا سود هر سهم را میتوان به سه نوع اصلی تقسیم کرد:
EPS تحققیافته یا EPS TTM (Trailing Twelve Months)
این نوع از EPS، سادهترین و قابلاعتمادترین شکل سود هر سهم است و بر اساس سود واقعی شرکت در چهار فصل گذشته محاسبه میشود. در حقیقت، عددی که در تابلوی معاملات بورس کنار نماد هر شرکت مشاهده میکنیم، همان EPS تحققیافته یا TTM است. شرکتها موظفاند در پایان هر سهماه، گزارش مالی خود را منتشر کرده و EPS محققشده را اعلام کنند. تحلیلگران با جمع سودهای خالص چهار فصل اخیر، به رقم EPS TTM میرسند که نمایانگر عملکرد واقعی شرکت در دورهی گذشته است.
EPS تعدیلشده یا Adjusted EPS
EPS تعدیلشده که در میان تحلیلگران بنیادی با عنوان Adjusted EPS شناخته میشود، نوعی محاسبه تحلیلیتر از سود هر سهم است. در این روش، تحلیلگر برخی عوامل غیرتکراری یا غیرعملیاتی را از سود خالص حذف یا به آن اضافه میکند تا تصویر واقعیتری از سودآوری شرکت ارائه دهد. برای مثال، فرض کنید شرکت لبنیاتیای بیشتر سود خود را از فروش محصولات لبنی بهدست میآورد، اما در یک سال خاص بخشی از داراییهایش مثل ملک یا سهام سرمایهگذاریشده را میفروشد و از این طریق سودی غیرعملیاتی کسب میکند. در این حالت، تحلیلگر برای برآورد دقیقتر، این سود غیرتکراری را از سود خالص کسر میکند تا EPS تعدیلشده واقعیتر و قابلاعتمادتر به دست آید. به همین دلیل، EPS تعدیلشده معمولاً کمتر از EPS گزارششده در صورتهای مالی است و تحلیل دقیقتری از عملکرد پایدار شرکت ارائه میدهد.
EPS پیشبینیشده یا Forward EPS
سومین نوع EPS که برای سرمایهگذاران اهمیت زیادی دارد، EPS پیشبینیشده یا Forward EPS است. این عدد بیانگر برآورد شرکت از میزان سود هر سهم در آینده (معمولاً برای پایان سال مالی) است. شرکتها در ابتدای هر سال مالی، با درنظرگرفتن شرایط اقتصادی، نرخ ارز، تورم، هزینه مواد اولیه و سیاستهای کلان، EPS پیشبینیشده خود را منتشر میکنند تا سهامداران بتوانند چشمانداز آینده سودآوری را ارزیابی کنند.
برای مشاهده EPS پیشبینیشده هر شرکت، کافی است به سایت کدال codal.ir مراجعه کنید. پس از جستجوی نماد مورد نظر، به بخش «اطلاعات و صورتهای مالی میاندورهای یا پایان دوره» بروید و سپس گزارش تفسیری مدیریت را دانلود کنید. در بخش «تحلیل حساسیت» این گزارش، برآورد شرکت از EPS آینده درج شده است.
DPS چیست؟
پس از پایان هر سال مالی، شرکتهای سهامی طبق قانون تجارت موظفاند حداکثر تا چهار ماه بعد مجمع عمومی عادی سالانه خود را برگزار کنند. یکی از مهمترین تصمیمهایی که در این مجمع گرفته میشود، تعیین میزان سود نقدی قابل تقسیم میان سهامداران است.
DPS یا Dividend Per Share (سود نقدی هر سهم) بخشی از EPS (سود هر سهم) است که شرکت با تصویب هیئتمدیره و تأیید مجمع عمومی، در صورت نداشتن زیان انباشته، میان سهامداران تقسیم میکند. به بیان سادهتر، EPS نشاندهنده کل سود کسبشده توسط شرکت است، در حالی که DPS بیانگر میزان سودی است که سهامدار واقعاً بهصورت نقدی دریافت میکند. طبق قانون، حداقل میزان سود نقدی قابل تقسیم معادل ۱۰٪ از EPS شرکت و حداکثر آن برابر با کل سود انباشته شرکت است. این موضوع به سیاست تقسیم سود هر شرکت و نیاز آن به تأمین مالی برای طرحهای توسعهای بستگی دارد.
نکتهی دیگری که باید به آن توجه داشت، انتقال بخشی از سود به حساب اندوخته قانونی است. شرکتها موظفاند در صورت کسب سود و نداشتن زیان انباشته، حداقل ۵٪ از سود خالص یا EPS خود را به اندوخته قانونی منتقل کنند. این اندوخته بهمنظور پشتیبانی شرکت در شرایط بحرانی یا برای افزایش سرمایه از محل اندوخته قانونی استفاده میشود. زمانی که مبلغ اندوخته قانونی به ۱۰٪ از سرمایه ثبتشده شرکت برسد، دیگر انتقال اجباری سود به این حساب متوقف میشود.
برای درک بهتر، فرض کنید سود خالص هر سهم (EPS) یک شرکت ۱۰۰ تومان است. از این مقدار، شرکت ۵ تومان را به حساب اندوخته قانونی منتقل میکند و از ۹۵ تومان باقیمانده، طبق تصمیم مجمع عمومی ممکن است بخشی یا تمام آن بهعنوان سود نقدی (DPS) میان سهامداران توزیع شود. آن بخش از سود که پرداخت نمیشود، به حساب سود انباشته شرکت منتقل شده و میتواند در آینده برای افزایش سرمایه یا سرمایهگذاریهای جدید مورد استفاده قرار گیرد.
تفاوت DPS و EPS در بورس
| ویژگیها | EPS (Earning Per Share) | DPS (Dividend Per Share) |
|---|---|---|
| مفهوم | سود خالص هر سهم؛ نشاندهندهی مقدار سودی است که شرکت در پایان دوره مالی بهازای هر سهم کسب کرده است. | سود نقدی هر سهم؛ بخشی از EPS است که شرکت تصمیم میگیرد بین سهامداران توزیع کند. |
| محاسبه | سود خالص شرکت ÷ تعداد کل سهام شرکت | میزان سود نقدی مصوب مجمع ÷ تعداد کل سهام شرکت |
| منبع اطلاعات | صورت سود و زیان شرکت و گزارشهای مالی دورهای | اطلاعیه «تصمیمات مجمع عمومی عادی سالانه» در سایت کدال |
| زمان اعلام | در طول سال مالی و پس از انتشار صورتهای مالی فصلی | پس از برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه |
| نوع سود | سود حسابداری و تحلیلی (واقعی یا پیشبینیشده) | سود نقدی واقعی پرداختشده به سهامداران |
| تعیینکننده | نتیجه عملکرد مالی شرکت (درآمدها و هزینهها) | تصمیم هیئتمدیره و رأی سهامداران در مجمع |
| کاربرد تحلیلی | ارزیابی توان سودآوری شرکت و تحلیل بنیادی سهام | سنجش سیاست تقسیم سود و میزان نقدینگی دریافتی سهامدار |
| ارتباط بین آنها | DPS همیشه بخشی از EPS است. بدون تحقق EPS، پرداخت DPS ممکن نیست. | DPS از EPS مشتق میشود و به سیاست تقسیم سود بستگی دارد. |
EPS نشاندهندهی سود خالص هر سهم است که شرکت در پایان دوره مالی بهدست میآورد، در حالی که DPS بخشی از همان سود است که بهصورت نقدی بین سهامداران توزیع میشود. بهعبارتی، EPS بیانگر توان سودآوری شرکت است و DPS نشان میدهد سهامدار چه مقدار از آن سود را واقعاً دریافت کرده است.
نکات مهم درباره DPS و نحوه دریافت سود نقدی
در بازار سرمایه، آگاهی از جزئیات مربوط به DPS (Dividend Per Share) یا سود نقدی هر سهم اهمیت زیادی دارد، زیرا سود نقدی یکی از اصلیترین منابع درآمد سهامداران محسوب میشود. در ادامه، مهمترین نکات مربوط به تقسیم و پرداخت سود نقدی را مرور میکنیم:
- تعیین میزان سود نقدی در مجمع عمومی
میزان DPS هر شرکت پس از پایان سال مالی و در جریان مجمع عمومی عادی سالانه، با رأیگیری سهامداران و تصمیم هیئتمدیره مشخص میشود. - عدم تقسیم سود در شرکتهای زیانده
در صورتی که شرکت زیانده باشد یا زیان انباشته داشته باشد، مجاز به تقسیم سود نقدی میان سهامداران نیست. - حدود قانونی تقسیم سود نقدی
طبق قانون تجارت، حداقل میزان سود نقدی ۱۰٪ از EPS شرکت است و حداکثر آن میتواند تا سقف کل سود انباشته باشد. پس از برگزاری مجمع، از طریق اطلاعیه تصمیمات مجمع عمومی در سایت کدال میتوان از مقدار سود نقدی مصوب اطلاع یافت. - شرط تعلق سود نقدی به سهامدار
سود نقدی فقط به کسانی تعلق میگیرد که در روز برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه، سهامدار شرکت باشند. زمان خرید یا فروش سهام پیش یا پس از آن تاریخ، در دریافت سود تأثیری ندارد. سهامداران میتوانند با مراجعه به درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه به نشانی ddn.csdiran.ir سودهای تعلقگرفته را مشاهده کنند. - تأثیر DPS بر قیمت سهام پس از مجمع
معمولاً پس از تصویب میزان سود نقدی، نماد شرکت در بورس بسته شده و پس از بازگشایی، به همان میزان DPS از قیمت سهم کاسته میشود. این تعدیل قیمتی طبیعی بوده و نشاندهنده جدا شدن سود نقدی از ارزش بازار سهم است. - مهلت پرداخت سود نقدی به سهامداران
طبق قانون تجارت، شرکتها پس از تصویب سود نقدی در مجمع، حداکثر ۸ ماه فرصت دارند تا آن را به سهامداران پرداخت کنند. برای اطلاع از زمان دقیق پرداخت سود نقدی، کافی است به سایت کدال (www.codal.ir) مراجعه کرده و اطلاعیه «زمانبندی پرداخت سود» را مطالعه کنید. - نحوه دریافت سود نقدی (از طریق سجام)
روش پرداخت سود نقدی در همان اطلاعیه زمانبندی مشخص میشود. چنانچه سهامدار در سامانه سجام ثبتنام کرده باشد، مبلغ سود نقدی مستقیماً به شماره حساب ثبتشده در سجام واریز میشود. در غیر این صورت، ممکن است لازم باشد سود از طریق بانک عامل معرفیشده توسط شرکت دریافت شود.
EPS و DPS؛ با معنایی کاملاً متفاوت در دنیای بورس
درک تفاوت میان EPS (سود هر سهم) و DPS (سود نقدی هر سهم) برای هر سرمایهگذار در بورس اهمیت زیادی دارد. EPS نمایانگر توان واقعی شرکت در ایجاد سود است، در حالی که DPS نشان میدهد چه میزان از آن سود بهصورت نقدی به سهامداران پرداخت میشود. بهعبارتی، EPS تصویر بزرگتری از عملکرد مالی شرکت ارائه میدهد و DPS سهم ملموس سهامدار از آن عملکرد است. بنابراین، اگر میخواهید تصمیمهای دقیقتری در خرید، نگهداری یا فروش سهام بگیرید، لازم است هر دو مفهوم را بهدرستی در کنار هم تحلیل کنید؛ زیرا درک هوشمندانه از ارتباط EPS و DPS، کلید موفقیت در سرمایهگذاری بلندمدت در بورس است. از این که با آکادمی پاداش سرمایه همراه ما بودید، از شما سپاس گذاریم.
