چگونگی مدیریت طلا در اقتصادهای نوظهور و پیشرفته (2025)
به گزارش پاداش رفتار بانکهای مرکزی اقتصادهای نوظهور و پیشرفته طی سالهای اخیر به یکی از مهمترین محورهای تحولات بازار جهانی طلا تبدیل شده است.
این دو گروه از کشورها، هرچند هر دو نسبت به آینده طلا دیدگاهی مثبت دارند، اما دلایل، شدت واکنش، و شیوه مدیریت ذخایرشان تفاوتهای بنیادین دارد که پیامدهای ژئوپلیتیک و اقتصادکلان آن فراتر از آمار ساده ذخایر است. گزارش سال ۲۰۲۵ شورای جهانی طلا نشان میدهد که در لایههای زیرین، این رفتارها شبکهای از نگرانیهای ارزی، ریسکهای سیستم مالی غرب، و تجربه بحرانهای چند دهه گذشته را بازنمایی میکند.
چشمانداز پنجساله
انتظارات بانکهای مرکزی از سهم طلا در ذخایرشان برای 5 سال آینده
بخش بزرگی از بانکهای مرکزی انتظار دارند سهم طلا در ذخایر جهان طی پنج سال آینده افزایش یابد. در گزارش «رفتار شناسی بانکهای مرکزی در بازار جهانی طلا» به طور مفصل روند افزایش سهم طلا در ذخایر بانکهای مرکزی را برای فصل سوم 2025 بررسی کردیم. اما تفاوت میان دو گروه نوظهور و پیشرفته در این است که اقتصادهای پیشرفته معمولاً سناریوی افزایش ملایم را محتمل میدانند، در حالی که گروه مقابل با اطمینان بیشتری به افزایش قابلتوجه سهم طلا اشاره میکنند.
این تفاوت ریشه در ساختار ذخایر دارد. اقتصادهای پیشرفته از قبل ذخایر وسیع، متنوع و باثباتی دارند و تغییرات تند در ترکیب داراییها برای آنها لزومی ندارد. اما اقتصادهای نوظهور تحت فشارهایی همچون نوسانات ارز، محدودیتهای مبادلات بینالمللی و ریسکهای ژئوپلیتیک، به دنبال سپری مقاوم و مستقل از نظام مالی غرب هستند.
نمودار 1 – پاسخ بانکهای مرکزی به پرسش: سهم طلا در ذخایر شما برای 5 سال آینده چقدر خواهد بود؟ (به طور قابل توجهی زیاد/ کم، به طور متوسط زیاد/کم، بدون تغییر)
از مدیریت ریسک تا استقلال استراتژیک
در اقتصادهای پیشرفته، انگیزهٔ کلاسیک نگهداری طلا مانند تنوعبخشی، پوشش تورم، و عملکرد مناسب در دورههای بحران همچنان حاکم است. اما اقتصادهای نوظهور انگیزههایی کیفیتر و ژئوپلیتیکتر دارند. بسیاری از این کشورها طلا را راهی برای کاهش آثار شوکهای ارزی، گریز از تحریمهای احتمالی، و تقویت استقلال مالی میدانند. تجربه تحریمهای گسترده، محدودیت تراکنشهای بینالمللی و بحرانهای پولی موجب شده که دیدگاه نوظهورها نسبت به طلا راهبردیتر باشد.
اگر اقتصادهای پیشرفته رفتار آرام و قابلپیشبینی دارند، رفتار نوظهورها به دلیل ریشه داشتن در امنیت ملی، میتواند روندهای بلندمدت را تغییر دهد و حتی ساختار ذخایر جهانی را بازتعریف کند.
رفتار بانکهای مرکزی اقتصادهای نوظهور و پیشرفته در مواجهه با کاهش نقش دلار
هر دو گروه انتظار دارند نقش دلار در ذخایر جهانی طی پنج سال آینده کاهش یابد. اما شدت این انتظار در نوظهورها بهمراتب بیشتر است. اقتصادهای پیشرفته این روند را تدریجی میبینند، ولی اقتصادهای نوظهور آن را یک ضرورت و واکنش طبیعی به تحولات ژئوپلیتیک میدانند.
برای بسیاری از بانکهای مرکزی ، کاهش وابستگی به دلار بخشی از سیاست اقتصادی بلندمدت است. این کشورها طی دهه گذشته بارها با اثرات شوکهای مالی آمریکا مواجه شدهاند؛ از افزایش نرخ بهره گرفته تا محدودیتهای تراکنشهای بینالمللی. در چنین فضایی، طلا تنها دارایی است که بدون ریسک طرف مقابل میتواند ستون سبد ذخایر باشد.
در مقابل، اقتصادهای پیشرفته با وجود پذیرش کاهش تدریجی نقش دلار، همچنان از مزایای ثبات مالی غرب بهره میبرند و نیازی فوری به بازآرایی سریع ذخایر نمیبینند.
نمودار 2 – پاسخ بانکهای مرکزی به پرسش: سهم دلار در ذخایر شما برای 5 سال آینده چقدر خواهد بود؟ (به طور قابل توجهی زیاد/ کم، به طور متوسط زیاد/کم، بدون تغییر)
سهم خرید بیشتر نوظهورها
انتظارات از تغییر ذخایر طلای بانکهای مرکزی جهان در ۱۲ ماه آینده
۴۳ درصد پاسخدهندگان نظرسنجی درباره چشمانداز طلای بانکهای مرکزی انتظار دارند ذخایر طلای کشورشان افزایش یابد. اما باز هم تفاوت میان دو گروه آشکار است. اقتصادهای پیشرفته معمولاً سطح ذخایر طلای بالایی دارند و انگیزه کمی برای افزایش سریع دارند. اما نوظهورها همچنان بهطور فعال خریدارند.
تقریباً نیمی از بانکهای مرکزی اقتصادهای نوظهور اعلام کردهاند که قصد دارند ذخایر خود را افزایش دهند. این رفتار ادامه روند سالهای اخیر است، جایی که کشورهایی مانند چین، ترکیه، هند و برخی اقتصادهای آسیای مرکزی حجم قابل توجهی طلا خریداری کردهاند. هدف اصلی آنها ساخت دیواره دفاعی در برابر اختلالات مالی آینده است.
این منابع نشان میدهد که رفتار بانکهای مرکزی اقتصادهای نوظهور و پیشرفته بهطور فزایندهای در حال واگرایی است، و این واگرایی پیامدهای مستقیمی برای بازار جهانی طلا دارد.
نمودار 3 – انتظارات از تغییر ذخایر طلای بانکهای مرکزی جهان در ۱۲ ماه آینده
مدیریت فعال ذخایر
در سال ۲۰۲۵، مدیریت فعال ذخایر به ۴۴ درصد رسیده است. نکته قابل توجه این است که چرا اقتصادهای پیشرفته و نوظهور از مدیریت فعال استفاده میکنند. پیشرفتهها از آن برای افزایش بازده یا تنظیمات تاکتیکی بهره میگیرند؛ در حالی که نوظهورها از مدیریت فعال برای مقابله با شوکهای اقتصادی و تقویت انعطافپذیری استفاده میکنند.
این تفاوت نشاندهنده دو تعریف متفاوت از مفهوم امنیت مالی است. برای اقتصادهای پیشرفته، امنیت به معنای ثبات و قابل پیشبینی بودن بازارهاست. برای نوظهورها، امنیت به معنای مقاومت در برابر تهدیدات بیرونی و توانایی واکنش سریع به بحرانهاست.
نشانهای از تغییر توازن قدرت اقتصادهای نوظهور و پیشرفته
ذخیرهسازی داخلی طلا از ۴۱ درصد به ۵۹ درصد رسیده است. این تغییر عمدتاً به رفتار اقتصادهای نوظهور مربوط است که نسبت به نگهداری طلا در مراکز ذخیره غربی بدبینتر شدهاند. تجربه مسدود شدن ذخایر برخی کشورها طی سالهای اخیر این بدبینی را تشدید کرده است.
اقتصادهای پیشرفته همچنان تمایل دارند ذخایر خود را در مراکز معتبری مانند بانک انگلستان نگه دارند. زیرساختهای امنیتی و سیاستی پایدار در این کشورها دلیل اصلی این انتخاب است.
انتقال مرکز ثقل جهانی
تقریباً همه خرید خالص پنجسال اخیر توسط نوظهورها انجام شده است. این روند در سال ۲۰۲۵ نیز ادامه دارد. این مسأله نشان میدهد که مرکز ثقل ذخایر طلا از غرب به کشورهای در حال توسعه انتقال خواهد یافت. این انتقال نهتنها پیامد اقتصادی، بلکه پیامد ژئوپلیتیک دارد. طلا در این کشورها تبدیل به ابزار سیاست اقتصادی، سپر در برابر ابهام آینده، و نشانهای از استقلال مالی شده است.
طلای امروز، معماری فردا
با کنار هم قرار دادن دادهها، تصویر روشنتر میشود. رفتار بانکهای مرکزی اقتصادهای نوظهور و پیشرفته بهطور قابلتوجهی متفاوت است، اما در یک جهت همگراست. نوظهورها با سرعتی فراتر از پیشرفتهها در حال ساخت سپرهای مالی بر پایه طلا هستند، در حالی که پیشرفتهها به شکل محافظهکارانهتر، اما منسجم، نقش طلا را در ذخایر خود تثبیت میکنند.
در نتیجه جهان بهتدریج به سمت یک معماری چندمحوری ذخایر در حال حرکت است. در این معماری جدید، طلا نهفقط یک دارایی سنتی، بلکه یک عنصر استراتژیک در سیاست بینالملل است.
منبع:
Central Bank Gold Reserves Survey
June 2025
فرهنگ نجاتیان هستم، کارشناس ارشد اقتصاد.
علاقهمند به کاوش بازارها و راهی که بازار با آن دنیا را تغییر میدهد.
کوششم بر این است که با پژوهش در این مسیر دانش اقتصادی رو در جهان مالی پررنگتر کنم
